Tort czy tarta? To pytanie zadałam sobie podczas lektury staropolskich receptur, opublikowanych w Modzie bardzo dobrej smażenia różnych konfektów, niezwykłej publikacji anonimowego autora radziwiłłowskiej książki kucharskiej

W sam raz na aktualną porę malinowej obfitości. Do tortu z malinami przymierzałam się już od jakiegoś czasu. Z przepisu jednak nie wynika, abym miała piec blaty i przyrządzać krem. Chyba na chwilę zapomniałam, że przepisy jak i nazewnictwo w roku 1686 mocno odbiegały od teraźniejszych. Czasokres będący bliskim Stanisławowi Czernieckiemu naprowadził mnie na trop tych nietypowych tortów.

Oto co mówi Jarosław Dumanowski, badacz staropolskiej kuchni -  o "Tortach" Stanisława Czernieckiego:

W trzecim rozdziale swej książki (...) Czerniecki podaje przepisy na całą serię tortów owocowych z jabłkami, gruszkami, poziomkami, figami, agrestem, śliwkami czy porzeczkami. Takie torty to właściwie owoce (najczęściej przesmażone czy podduszone w cukrze) zapiekane w cieście francuskim. Autor podał przepis na taki „tort” z jabłkami i radził, by według tych wskazówek przygotowywać też jego różne wersje z innymi owocami. (...) Tego rodzaju tort czy jego słony odpowiednik nazwalibyśmy dzisiaj raczej tartą.*

Tarty są moim ulubionym rodzajem ciast (zaraz obok serników), więc traktuję to jako miłą niespodziankę i fascynującą ciekawostkę zarazem!

Moda bardzo dobra smażenia różnych konfektów i innych słodkości, a także przyrządzania wszelakich potraw, pieczenia chleba i inne sekreta gospodarskie i kuchenne zawiera bardzo wiele takich przepisów na "torty". Książkę opisałam szczegółowo TUTAJ. Przeczytajcie koniecznie :-)

W wydaniu z roku 2011 przepis znajduje się na stronie 144. Oto on:

Tłumacząc tekst na język współczesny, przepis zapisałam w następujący sposób:

Składniki:

• około 300 g ciasta francuskiego
• 500 g malin
  
• 1 łyżka cukru (użyłam cukier z prawdziwą wanilią)
  
• 1 łyżeczka sproszkowanego cynamonu
  
• odrobina masła do nasmarowania formy
  
• cukier puder do posypania (opcjonalnie)
  
• bita śmietana lub lody  (opcjonalnie)
  

Przygotowanie:

Piekarnik nagrzewamy do temperatury 200 stopni i ustawiamy program pieczenia góra/dół. Zrezygnowałam z funkcji nawiewu, ponieważ to nowożytny wynalazek, a nie staropolski :-)
Formę do tart o średnicy 24 cm cieniutko smarujemy masłem.

Ciastem francuskim wykładamy foremkę i odcinamy jego nadmiar. Z resztek wycinamy radełkiem paseczki, których użyjemy do zrobienia kratki na wierzchu ciasta. Dno tarty posypujemy cukrem, a następnie wykładamy maliny - dość ciasno, aby po upieczeniu ine powstały puste przestrzenie. Owoce posypujemy cynamonem, przykrywamy kratką z ciasta i wstawiamy do nagrzanego piekarnika.

Pieczemy około 20 minut. Pamiętajcie, że w czarnej formie ciasto piecze się szybciej, niż w jasnej. Po przestudzeniu posypujemy cukrem pudrem.

Moje uwagi:

Spód ciasta nieznacznie nasiąka sokiem z malin, jednak w stopniu, który zupełnie nie przeszkadza. Ciasto jest bardzo soczyste, ponieważ owoce nie odparowują całkowicie. Ale tak ma być. To bardzo rustykalna, lub - jak kto woli - staropolska tarta.

"Tort" prawie od razu zjedliśmy w całości, na ciepło, z bitą śmietaną i lodami waniliowymi. I tak mi najbardziej smakował.

* źródło cytatu: www.wilanow-palac.pl